Voor de zangers van Panchanter begint de dag erg vroeg, ze zijn uitgenodigd om mee te zingen bij de vlaggenceremonie, samen met nog drie Estse koren. Aanvangstijd: zeven uur ’s ochtends. Het is mij te vroeg, ik slaap lekker door.

Elk jaar wordt op 4 juni gevierd dat in 1884 de Estse vlag is ingewijd en dat gebeurt op Toompea, daar waar de regering gehuisvest is. Op de toren die op Toompea staat wordt de vlag gehesen in het bijzijn van hoogwaardigheidsbekleders, de koren en publiek.

Verder is er overdag geen programma en besluiten Vincent en ik nog wat plekjes van Tallinn te ontdekken die we vorige keer gemist hebben. Het eerste doel is de beklimming van de toren van de Olav kerk; je moet 258 treden op en als je dat volbracht hebt dan kun je genieten van een prachtig uitzicht over de stad. We zien onder andere de haven met een vijftal enorme veerboten, aan de andere kant van de toren hebben we een prachtig uitzicht over de hoge oude stad.

Volgende onderdeel van onze vrije dag is met een tram naar een ander deel van de stad reizen. Opdracht één daarbij is uitvinden hoe het werkt met kaartverkoop; het blijkt dat je in een kiosk openbaar vervoerkaartjes kunt kopen, die moet je in de tram afstempelen. Daar hadden we wat moeite mee, als je het kaartje in de stempelautomaat doe, dan gebeurt er niks. Of we doen het fout, of we hebben een ander apparaat nodig. Verderop in de tram hing inderdaad een ander apparaat, maar ook als je daar het kaartje in steekt gebeurt er niks. Gelukkig wil een andere passagier ons wel helpen: kaartje in de gleuf steken, gleuf naar je toe trekken, kaartje eruit halen. Het kaartje krijgt hierdoor een stel gaatjes en is daarmee ‘afgestempeld’.

De reis gaat richting zee, bij het eindpunt aangekomen wandelen we naar de kust en lopen een stuk langs het strand terug richting stad. Het strand ligt er niet mooi bij, daar is veel meer van te maken. Het wordt ook wel duidelijk waarom er niks aan gedaan wordt: verderop aan zee staat een raffinaderij en dat ruik je. Niet echt lekker om een paar uur op het strand te gaan liggen.

Om half vijf wordt het koor verwacht in de Niguliste kerk voor de laatste repetitie voor het laatste officiële optreden van Panchanter. Het regelmannetje Ülo is er ook en vertelt dat er vanavond een bijzondere gast aanwezig is. Spannend.

Om zes uur is het dan zover, het laatste optreden van Panchanter. Het koor zingt onder andere werk van de Estse componist Veljo Tormis en je raadt het al: hij zit in het publiek! Dat legt extra druk op het koor, het moet, MOET nu echt helemaal goed gaan. En het lukt uitstekend, Tormis vindt het prachtig.

Het laatste lied is net als gister Bridge Over Troubled Water, het besef dringt door dat dit niet alleen het laatste lied is van de avond, maar het laatste lied van een dertigjarig tijdperk. Je kunt de emoties duidelijk aflezen op de gezichten van de zangers en zangeressen.

Gelukkig is er vanavond een bonte avond gepland om nog één keer flink lol te maken. Drie maanden geleden waren Vincent en ik aanwezig bij een borrel van de Holland Business Club in Tallinn en daar kwamen we in contact met de manager van de Three Sisters, een vijf-sterren hotel en restaurant. Wij gingen er een beetje vanuit dat eten in dit hotel het budget flink zou overstijgen, maar dat bleek erg mee te vallen. Dus zitten we deze laatste avond met 39 personen in een vijf-sterren restaurant en we mogen van de manager zoveel lawaai maken als we willen, hij heeft de kamers boven het restaurant vrij gehouden. En als het laat wordt kunnen we ook nog de wijnkelder in zodat echt niemand ons kan horen.

Het was een erg leuke avond, heerlijk eten en drinken. De organisatie had iedereen gevraagd iets met een letter te doen en het is ongelofelijk hoe creatief men geweest is om hun letter te presenteren door middel van voordrachten, liedjes, scetches en muziek.

Toch bleken we meer geluid te maken dan verwacht, dus dachten wij de kelder in te duiken, maar dat bleek plotseling niet te mogen. Dan maar terug naar ons hotel voor de afsluitende bedankjes. Om niet teveel lawaai te maken in het centrale deel van het hotel klappen we door de handen langs elkaar te zwaaien – dat maakt geen geluid en is erg grappig. Hoewel het een beetje raar was de vele dankwoorden halverwege te onderbreken en ergens anders verder te gaan had iedereen er uiteindelijk wel plezier in hoe dit zo stil mogelijk kon worden afgemaakt in ons hotel.

Afsluitend zijn we zoals elke dag afgedaald naar de bar onder ons hotel; ook daar werden we er op een gegeven moment min of meer uitgezet hoewel het pas half vier was.

Buiten is het alweer licht.

Op het zangprogramma van vandaag staat een concert gepland in een kerk in Viljandi, een plaatsje dat ongeveer 150 kilometer ten zuiden van Tallinn ligt. Het concert is om zeven uur vanavond en het plan is dat we om half twee met een bus richting zuiden vertrekken zodat we genoeg tijd over hebben om nog wat in de stad rond te lopen en het koor nog wat tijd heeft om daar in te zingen.

De dag begint met een repetitie van het koor, dat betekent dat de aanhang weer een vrije ochtend heeft. Ik doe het lekker rustig aan terwijl veel anderen op onderzoek gaan in de stad; rond twaalf uur zitten we als aanhang weer bij elkaar bij het hotel te wachten op het koor, en als dirigent Wim aan komt lopen roept hij uit ‘ze maken me soms zoooo moe’ – als dat vanavond maar goed gaat.

Je hoopt altijd dat het jou niet overkomt, maar soms heb je pech en gebeurt het toch: een lekke band. Na een lekkere lunch bij een tentje, dat we drie maanden geleden gevonden hadden, lopen we met zijn allen naar de bus en kunnen we onderweg naar Viljandi. Het duurt even voor we de stad uit zijn, maar daarna kan de bus lekker doorrijden.

Tot we 33 kilometer onderweg zijn. We horen een knal gevolgd door een sissend geluid, dat kan maar één ding betekenen: een lekke band. De chauffeur zet de bus veilig aan de kant, en kan de schade opgenomen worden; het blijkt een lekke voorband te zijn. Hoe lang gaat het allemaal duren? We zitten natuurlijk wel aan een tijdschema vast, vanavond zeven uur is het concert en daarvoor zouden we de stad verkennen. Van de chauffeur worden we niet echt wijzer, hij spreekt bijna geen buitenlands, en is continu aan het bellen. Hij begint wel met het losmaken van het wiel maar het lijkt erop dat hij op hulp wacht. Ook probeert hij met het kapotte wiel op twee blokken hout te rijden, we staan er met zijn allen met de neus bovenop maar het hogere doel ontgaat ons. Geluk bij een ongeluk: het is een zonovergoten dag.

Er is een restaurantje in de buurt, het grootste deel van de ploeg gaat daar wat drinken. Uiteindelijk komt er versterking, inclusief een nieuw voorwiel; hij heeft ook een krik bij zich en nu wordt duidelijk waarom hij op de blokken wilde rijden: anders past de krik niet onder de as. Het lijkt nu een fluitje van een cent, maar…. de versterking heeft een wiel met de verkeerde bandenmaat meegenomen! Gelukkig verschijnt binnen 10 minuten een auto met een nieuw wiel en kunnen we snel weg, we zijn bijna 2 uur kwijt geraakt. Dat betekent dat we geen tijd meer hebben om de stad Viljandi te verkennen, de bus rijdt linea recta naar de kerk waar het koor gelijk in kan zingen; de aanhang maakt foto’s van het leuke kerkje en hangt buiten wat rond in het zonnetje.

Altijd spannend, hoeveel publiek komt op het concert af? Ülo, de man die we hier drie maanden geleden ontmoet hebben, heeft dit geregeld, hij komt zelf uit de buurt van Viljandi en regelt hier wel vaker voorstellingen. Het valt een beetje tegen, zo’n dertig mensen in het publiek, inclusief aanhang. Maar het koor zingt uitstekend, de akoestiek is prima en het publiek geniet. Iedereen is laaiend enthousiast over het slotnummer Brigde Over Troubled Water, erg mooi gezongen.

In het centrum van Viljandi gaan we wat eten. We komen terecht in City Lokaal, een klein restaurantje dat met 39 personen gelijk helemaal vol zit. We krijgen een soort dagmenu met schnitzel, aardappelen en groente, prima. Het enige wat node gemist wordt zijn alcoholische versnaperingen; we moeten wachten tot we terug zijn in de bar onder het hotel.